Không dấu nổi niềm phấn khởi khi biết tôi muốn tìm hiểu về tục vồ cầu đầu xuân của địa phương, ông Trần Văn Lai- một trong những bô lão của làng kể: Tục vồ cầu có xuất xứ từ thời Nguyệt Nga công chúa với hội cầu lão và cầu giai. Hội cầu lão gồm những người trong độ tuổi từ 55 trở lên, cầu giai là những người từ 55 tuổi trở xuống đến 18 tuổi. Để binh sỹ có sức khoẻ khi ra trận, công chúa Nguyệt Nga đã dạy cho dân làng trò chơi này nhằm rèn luyện thể lực, sự dẻo dai, nhanh nhẹn, tinh thần đoàn kết tập thể, sự tháo vát mưu lược trong chiến đấu. Trò chơi vồ cầu được lưu truyền đến ngày nay và đã trở thành một trò chơi độc đáo dịp đầu xuân. Trước kia luật chơi rất chặt chẽ, mỗi hội cầu được chia làm hai đội, mỗi đội chỉ có 12 người, các đấu thủ khi ra trận đều đóng khố, mặc quần đùi, còn có thời đấu thủ mặc áo chẽn, thắt khăn đầu rùi nhưng ngày nay các đấu thủ có thể mặc quần dài thắt đai màu xanh hoặc đỏ để phân biệt hai đội với nhau. Sân đình là nơi tổ chức tranh cầu. Hai đầu sân khá rộng có đào hai hố đường kính khoảng 40cm, sâu 60cm, bên cạnh cắm cây nêu có 4-5m. Quả cầu chỉ bằng quả bưởi hình elip làm bằng thứ gỗ rất nhẹ, sơn son để thờ trong đình từ năm này qua năm khác. Trước giờ chơi đội cầu giai và đội cầu lão phải cử người gọi vào đình làm lễ xin cầu. Việc chọn thủ cầu cũng có qui định rất chặt chẽ, nhất thiết phải là người chấp hành tốt chủ trương của đảng, chính sách pháp luật nhà nước, gia đình đạt tiêu chuẩn văn hoá.
Đến giờ chơi quả cầu đặt trên mâm có phủ vải điều được thủ cầu rước ra và đây cũng là người chủ trì cuộc chơi cùng với một thủ hiệu cầm trống để điều khiển. Trống hội nổi lên, mọi người cùng xông vào cướp lấy quả cầu, mỗi đội có trách nhiệm ngăn đối phương không cho bỏ quả cầu vào hố của mình và tìm mọi cách truyền cho nhau để bỏ cầu vào hố. Luật chơi không hạn chế có thể dùng cả chân lẫn tay và đầu để di chuyển, đẩy quả cầu đi. Khéo nhất là tìm cách bỏ cầu vào hố của đối phương, vì hố cầu thì nhỏ mà lúc nào cũng có người giữ. Còn khi cướp được cầu cũng phải rất khoẻ mới giữ được cầu trong tay, vừa chạy vừa tìm cách gạt mọi người ra để bỏ cầu vào hố. Sôi động, hấp dẫn nhất và cũng thật vinh dự khi đấu thủ bỏ được cầu vào hố của đối phương thì cả sân cầu đều vui mừng với tiếng reo hò của vũ của cổ động viên và các đấu thủ. Khí đó người gieo được cầu sẽ được ban tổ chức cuộc chơi trịnh trong mời vào đình báo công và nhận phần thưởng.
Tuy bị gián đoạn không tổ chức trong một thời gian dài do nhiều nguyên nhân, nhưng từ năm 1995 trở lại đây địa phương đã cho khôi phục lại trò chơi đọc đáo này. Quả cầu cũng được thay thế bằng chất liệu khác để tránh sát thương nhưng luật chơi và hình thức chơi vẫn được duy trì và được mổ rộng ra về số lượng người chơi và đang là một trò chơi truyền thống luôn được người dân gìn giữ, phát huy.
Về với lễ hội vồ cầu xã Tiên Phong được tổ chức và mồng 6 tháng giêng hàng năm không chí có những người con của quê hương mà còn có nhiều người của các làng quê khác cùng hội tụ về đây để tham dự trò chơi độc đáo được lưu truyền từ hàng ngàn năm nay. Bà con cùng cầu chúc cho nhau một năm mới gặp nhiều may mắn, mùa màng bội thu, nhà nhà ấm no hạnh phúc, con cháu chăm ngoan học giỏi, tiếp tục đóng góp sức người sức của sớm hoàn thành tiêu chí xây dựng nông thôn mới và không quên gìn giữ, bảo tồn, phát huy bản sắc văn hoá đặc trưng của xứ dâu tằm nổi tiếng, góp phần làm cho không khí những ngày xuân thêm tưng bừng phấn khởi./.
Thuỳ Hương